Gedragsverandering bewerkstelligen we door te laten zien wat er goed gaat.
Wat neem je mee als je een jaar gewerkt hebt bij een provocatief psycholoog?
Waarom het voor cliënten ook niet goed is om als zwak kasplantje gezien te worden
Cliënt wil niet betutteld worden
Ervaring Kim Wieltink:
Na een aantal jaar kleine klusjes doen, en 1 jaar echt voor Vendl te hebben gewerkt ga ik stoppen vanwege het afstuderen bij mijn master Health Promotion & Behavior Change aan de Universiteit van Amsterdam. Adélka vroeg mij om een stukje te schrijven over hoe het werk hier mijn blik op de psychologie wel of niet heeft veranderd. Dat doe ik graag, wat provocatief coachen heeft mijn blik tegen gedragsverandering zeker veranderd.
Je herkent het wel, een vriend of vriendin die blijft zeggen dat hij/zij te dik is. Je kunt wel 8 keer zeggen, nee je ziet er goed uit maar dat verandert niks. Die persoon blijft zichzelf te dik vinden. Wat ik bij de provocatieve psychologie heb geleerd, is dat door niet mee te gaan in iemands gedachten, uitspraken of zelfbeeld, je meer verandering teweeg kan brengen. Iemand moet namelijk zelf gemotiveerd raken om iets te veranderen, en daarvoor moet je een vuurtje aanwakkeren.
Dit stukje motivatie was ook een groot onderdeel van mijn master. Er zijn veel theorieën over motivatie, zoals de Theory of Reasoned Action en de Theory of Planned Behavior. Deze leggen de nadruk op subjectieve normen (hoe gedragen anderen zich), zelf-effectiviteit (je kunnen) en waargenomen controle (mijn actie zal leiden tot de gewenste uitkomst). Volgens de provocatieve methode ga je niet aanmoedigen dat iemand zijn doel zal behalen door zijn actie, maar doe je het tegenovergestelde. Zoals een van de plaagkaarten van Vendl zegt: wanneer de ander zijn doel noemt, zeg dan beslist dat dit nooit zal lukken en waarom. Je moedigt iemand dus juist niet aan, waardoor iemand in de war raakt en gaat beargumenteren waarom het wel gaat lukken!
Dankzij het werken bij Vendl heb ik ingezien dat je dezelfde doelen als volgens de traditionele psychologie (zelf-effectiviteit en waargenomen controle) juist kunt bereiken door provocatieve interventies te gebruiken. Dit was voor mij een waardevolle toevoeging, omdat dit in de opleiding niet wordt geleerd. Mensen met psychische problematiek worden vaak benaderd als zeer kwetsbaar en het wordt je geleerd om erg voorzichtig met ze om te gaan. Na het zien van de provocatieve manier van coaching, die erg direct en liefdevol is, besefte ik dat dit eigenlijk een veel puurdere en minder betuttelende manier van communiceren is. Je behandelt iemand als een gelijkwaardige persoon en niet als een kwetsbare patiënt, want mensen zijn erg veerkrachtig. Ook, of misschien wel zelfs juist, als ze met problemen worstelen. Dat neem ik mee in de rest van mijn loopbaan!
Een blik in een opleiding provocatief coachen
Hier zie je de foto impressie van 3 dagen provocatief coachen in een coachingsgroep van het UNLP. Je ziet het verloop van de training en een sessie met drie cliënten.
Bekijk hier de foto-impressie van drie dagen provocatief coachen met een coachingsgroep van het UNLP. De beelden geven een inkijk in het verloop van de training, inclusief een sessie met drie cliënten.
Dankzij de openheid en bereidheid van de groep om te experimenteren, ontstond er een nieuwe live demonstratie: drietal coaching. Hierbij coachte Adélka Vendl drie mensen met hetzelfde probleem.
Waarom zou provocatief coachen beter zijn?
In de toekomst zijn er steeds meer provocatieve hulpverleners nodig. Lees hier waarom.
“Shit Happens”
In de toekomst hebben we meer provocatieve hulpverleners nodig.
Waarom?
Een provocatieve psycholoog zorgt er voor dat levenskracht wordt aangeboord bij de client. ‘De client’ kan een individu zijn, een gezin of een paar. Provocatie, in combinatie met een warme houding en nieuwsgierigheid werkt zeer effectief. Omdat de cliënt een “probleem” niet als een probleem gaat zien. Het doel is dat er meer acceptatie plaats vindt in plaats van je te richten op het oplossen van het probleem. En dat gebeurt allemaal in een gemoedelijk sfeer waar zeer persoonlijk gewerkt wordt.
En daarmee zijn mensen sneller geholpen en dit scheelt heel veel geld.
En wachtlijsten.
En teleurgestelde cliënten
Als je in het begin de problemen klein houdt en behapbaar dan is dit voor je client ook fijn. Je richt je op ‘Wat is echt belangrijk?’
Wat is die andere mindset?
Meer naar de krachten kijken van het mensen (in woedde zit ook kracht)
Niet willen verbeteren maar er iets toevoegen
Geen veroordeling van hoe het nu gaat, maar bewondering en aanvulling
De humor en de lach bij mensen brengen zodat men leert relativeren
Incongruenties leren doorzien en lef hebben daarmee te confronteren
Inzien dat mensen niet gestoord zijn maar altijd een reden hebben om zich anders te gedragen
Werken vanuit gezond wantrouwen (mensen zijn wel uit op een voordeeltje en terecht ook)
Motivatie verhoog je niet door adviseren of trekken maar door uitdagen en een beetje tegenwerken
Waarom zou provocatief coachen beter zijn? Een voorbeeld uit de jeugdzorg
Misschien denkt u net als wij dachten: “waarom korten ze die jeugzorg niet gewoon in?” Maar kortere trajecten zonder dat je het gereedschap hebt om anders te denken stuit op weerstand. Hulpverleners voelen zich onmachtig. Allen wanneer je hulpverleners anders leert denken en vanuit de provocatieve principes laat werken, zie je dat het wél mogelijk is. Dus niet domweg korten, maar inzicht geven in waar en hoe het anders kan. En die nieuwe mindset aanleren.
Het is de bedoeling om in gezinnen te ont-problematiseren en aanvaarden dat shit happens.
We hebben hier 2 jaar onderzoek naar gedaan bij gezinnen in een gemeente en het resultaat was verbluffend: 60 % minder gesprekken nodig en iedereen was enthousiast over de bejegening van de jeugdcoach. Behalve de mensen die niet anders naar hun situatie wilden kijken. Die wilden bijvoorbeeld geen alternatieve bekijken waar hun gehandicapte zoon naar toe kon als de zorgboerderij 2 dagen ingekort zou worden. En het goede daarvan is dat je weet wie wel en wie niet wil bewegen. Dus, waar je energie in moet steken en waar niet.
Wat betekent dat? Shit happens betekent dat wij moeten leren om te accepteren dat ons dingen overkomen die we niet leuk vinden en die we niet zo bedacht hadden. Dat kan zijn een terugkerende depressie, een gehandicapt kind, een partner die overlijdt. Gezinnen en individuelen meer leren te accepteren in plaats van ertegen vechten of veel energie stoppen in oplossingen.
Is er dan nooit een oplossing? Jawel, maar oplossingen vergen discipline, volhouden, herhaling en soms hard werk. En dan bedoel ik van de mensen zelf en niet van de hulpverlener.
Ben je ook geïnteresseerd in deze vorm van hulpverlening, wil je dit leren of wil je als hulpverlener ingezet worden op een van onze trajecten? Dan kun je contact opnemen met info@vendl.nl
Provocatieve psychologie is ook bruikbaar in de huisartsenpraktijk
Artikel over de herdruk van het boek van Adélka Vendl in de artsenkrant
Provoceren om te stimuleren!
De Nederlandse therapeute Adélka Vendl schreef een boek met de titel ‘U lijkt me een vrij hopeloos geval’. De provocatieve psychologie die ze daarin beschrijft is ook bruikbaar in de huisartsenpraktijk, zegt ze.
In de jaren 1960 kreeg Frank Farelly wereldwijde aandacht met zijn ‘provocatieve psychologie’. In ons land is dit type therapie nog niet zo bekend, maar in Nederland wordt het al sinds de jaren 1990 toegepast, zegt arbeids- en organisatiepsychologe Adélka Vendl. Zij maakt in haar coaching praktijk uitsluitend gebruik van provocatieve psychologie, en ziet ook mogelijkheden voor de toepassing door huisartsen. Over provocatief coachen bestaan nogal wat vooroordelen: je zou vrijuit je cliënt of patiënt mogen kwetsen, be - ledigen en belachelijk maken … Maar daar zou uiteraard niemand bij gebaat zijn, zegt Adélka Vendl. “Een provocatieve therapeut werkt met humor – geen sarcasme! – en een heel warm hart. De therapeutische provocatie is een heel zorgvuldige uitnodiging tot reactie. Het gaat erom iemand uit te dagen, een emotionele reactie uit te lokken, om de cliënt te stimuleren zich uit te spreken en zo zijn kracht te bevorderen. Denk aan het Latijnse provocare, wat betekent ‘iets naar voren halen’.”
‘Bent u er zo één?’
Een provocatieve therapeut hanteert ongebruikelijke gesprekstechnieken, zegt Adélka Vendl: “Overdrijven bijvoorbeeld, dramatiek, stereotyperen, onderbreken … Ik zal bijvoorbeeld al gauw zeggen ‘Oh, ik zie het al, u bent er zo één!’ Als dat gebeurt in een veilige sfeer, en met een luchtige, speelse ondertoon, zal de cliënt begrijpen dat het goed bedoeld is. Je houdt hem of haar op die manier een uitvergrotende spiegel voor.” De achterliggende idee is dat wie emotioneel wordt geraakt, zichzelf veel sneller laat zien, zegt Adélka Vendel. “Met provocatieve coaching beland je daardoor sneller bij de kern van een probleem, bij datgene waarover cliënten soms uit schaamte of angst niet praten.”
De provocatieve therapie gaat uit van een aantal principes: “Mensen zijn niet zo kwetsbaar als je denkt. Problemen zijn niet altijd even serieus. En lachen kan helend zijn.”
Bij de huisarts
Er zijn huisartsen die samenwerken met een provocatieve therapeut, weet Adélka Vendl: “Het kan handvatten bieden om om te gaan met patiënten waarbij je met de handen in het haar zit.” Vendls boek werd trouwens geredigeerd door een huisarts die gebruik maakt van provocatieve therapie: “Bij patiënten met wie je een goede band hebt, kan provocatieve therapie de relatie verdiepen, en de patiënt het gevoel geven dat u hem als arts echt doorhebt. Dat kan helpen om gedragspatronen te doorbreken. Bijvoorbeeld bij patiënten die niet onder ogen willen zien dat een bepaalde klacht psychosomatisch is, of dat ze iets aan hun levensstijl moeten veranderen. Zo was er een vrouw die op het randje van overspanning balanceerde. Haar arts had al ettelijke keren gesuggereerd dat ze wellicht wat minder moest gaan werken of beter ander werk kon zoeken. Toen ze daarentegen opeens opperde dat ze misschien wat harder aan de slag moest, schoten arts en patiënt in de lach, en dat zorgde voor een doorbraak. De patiënte accepteerde eindelijk dat er echt iets moest veranderen.” Ook bij patiënten met wie de relatie juist stroef verloopt, kan provocatieve therapie nuttig zijn: “Bijvoorbeeld bij patiënten die moeilijk te bereiken zijn, of die niet wakker geschud willen worden. Een puber bijvoorbeeld, bij wie niets van wat je zegt lijkt door te dringen of die alle suggesties die je doet afblokt.” Het kan ook werken om het relaas van de patiënt over te nemen en te vergroten, zegt Adélka Vendl. “Dat zorgt dan voor een shockeffect. De arts over wie ik sprak zei op een gegeven moment tegen één van haar patiënten zodra die binnenkwam: “Zal ik maar meteen een doorverwijzing schrijven? De patiënt – die inderdaad vaak om een doorverwijzing kwam – vond dat niet fijn. Maar nadien bleek er toch een doorbraak te zijn geweest.”
Oefening baart kunst
Je moet als arts of therapeut voldoende sterk in je schoenen staan om provocatieve therapie toe te passen, weet Adélka Vendl. “Mits het volgen van training gaat het steeds soepeler. Zonder scholing is het beter om deze techniek enkel toe te passen bij patiënten met wie je op een natuurlijke manier een goed contact hebt. En als het om de één of andere reden niet goed voelt, laat je het uiteraard achterwege. Mensen met een groot ego kunnen het bijvoorbeeld moeilijk hebben met provocatieve therapie. En bij een narcistische persoonlijkheid is dit soort therapie al helemaal niet aan te raden.” Na 15 jaar is Adélka Vendl nog steeds heel enthousiast over provocatieve therapie: “Omdat het een methodiek is die heel erg ont-problematiserend is. Veel problemen kunnen ook niet worden opgelost maar moeten gewoon worden aanvaard: u moet wat minder hooi op uw vork nemen, u zal geen marathon meer lopen. Provocatieve therapie kan een middel zijn om die boodschap over te brengen. Op die manier kunnen nodeloze doorverwijzingen soms vermeden worden.“
Anna Van Der Vleuten
Klik hier voor het artikel in PDF.
Wil je meer informatie over provoactief coachen?
Opleiding tot provocatief coach
Meest gestelde vragen over provocatief coachen
Provocatieve bibliotheek
Kenniscentrum provocatief
Adélka Vendl in "zij spreekt"
Adélka Vendl heeft een interview gehad met “zij spreekt”. Lees hier het hele interview.
Ze is een arbeids- en organisatiepsychologe met een een onorthodoxe kijk op gedragsverandering waarbij liefdevol uitdagen centraal staat. Ze weet mensen met humor te prikkelen, behoort tot de top-opleiders in Nederland en doet hier haar verhaal. In Beeld bij ZijSpreekt: Adélka Vendl.
Wat is jouw verhaal?
Een vriendin van mij zei: “Adélka was al provocatief groepen aan het begeleiden voordat we wisten dat er provocatieve psychologie bestond. Dat deed ze gewoon op de universiteit tijdens het vak groepsdynamica”.
Als ik eenmaal in de kroeg stond kon ik het
plagen ook niet laten. Al dreef ik wel eens mensen tot waanzin, ik weet nu waarom ik het deed: ik wilde een authentieke reactie en geen standaardverhaal. Dat is precies wat je krijgt bij provocatieve coaching: hele authentieke reacties, het haakt aan bij de emoties van de cliënt en dan is er ruimte voor verandering.
Provocatief coachen is een heel zorgvuldige uitdaging tot reactie. Provo-care betekent: naar voren halen. Net als bij gewoon coachen is je doel om mensen te helpen. Alleen doe je dit op een onorthodoxe manier. In plaats van oplossingen te suggereren ga je ze uitdagen, in plaats van de serieuze behandelaar bent ben je een vrolijke plaaggeest, in plaats van A naar B naar C te gaan, reageer je associatief. In plaats van serieuze adviezen te geven opper je absurde adviezen.
Dat alles heeft het effect dat je cliënt zelfstandiger wordt, zich uit gaat spreken over acties, zelf de touwtjes in handen gaat nemen en dus zelfredzaam wordt.
Wat fascineert je aan provocatief coachen?
De enorme kracht die het heeft, de snelheid waarmee je verandering kunt bereiken. Maar vooral dat het werkt op een heel ander niveau dan we in eerste instantie kunnen begrijpen. Mensen zijn verward, maar zeggen: Het is niet verkeerd, het haakt echt ergens aan. Ik moet alleen nog bedenken hoe het zit. Vervolgens gaan zijaan de slag.
Wie heeft je geïnspireerd?
Noni Hofner, omdat zij voor mij het eerste vrouwelijke voorbeeld was van hoe je als vrouw goed provocatief kan coachen. Dat hielp enorm in mijn professionele ontwikkeling.
Heb je een lange weg afgelegd tot je hier kwam?
Ik denk dat het al in mij zat. Ik moest het alleen nog uitpakken en modelleren. Op de universiteit zeiden ze tegen mij: ‘Je moet maar geen trainer worden, dat is niets voor jou'. En kijk nu, ik ben een van de toptrainers op mijn vakgebied.
Wie wil je bereiken met je verhaal?
Hulpverlenend en adviserend Nederland die graag hun vaardigheden op een hoger niveau willen tillen. Die met meer plezier, meer lucht, minder werk hoeven te doen. En daar nog tevreden klanten aan overhouden ook.
En hoe zijn de reacties van je cliënten?
Mensen zijn aangenaam verrast. Vaak krijg ik mails van mensen die zeggen: Het is zo anders dat provocatief coachen, het is super empathisch maar ook echt treffend.
Adélka Vendl boeken voor een provocatieve lezing? Bekijk haar profiel en bel met ZijSpreekt.
Voor het hele artikel klik hier
Wil je meer informatie over provoactief coachen?
Meest gestelde vragen over provocatief coachen
Provocatieve bibliotheek
Kenniscentrum provocatief
Wat is provocatieve psychologie?
Provocatieve psychologie werkt!
De boekpresentatie van Adélka Vendl s herdruk vond plaats in Amsterdam. De nieuwste wetenschappelijke inzichten rondom coachen werden gepresenteerd en hoe dit gekoppeld is aan provocatieve psychologie.
De boekpresentatie van Adélka Vendl s herdruk vond plaats in Amsterdam. De nieuwste wetenschappelijke inzichten rondom coachen werden gepresenteerd en hoe dit gekoppeld is aan provocatieve psychologie.
Daarnaast gaf Adélka een demonstratie met een client waarin in 20 minuten een probleem werd opgelost. ALs laatste kwam de gemeente Tholen aan het woord: directeur van het sociale domein en een aantal consulenten vertelden hoe provocatieve psychologie succesvol is ingezet bij jeugdzorg, WMO en Werk en Inkomen om de zelfredzaamheid te verhogen.
Tijdens de vragenronde bleek dat het hele gezin van Adélka inclusief schoonmoeder en kinderen redelijk besmet waren met het provocatieve virus! Tot grote hilariteit van het publiek.
Aanbeveling Jeffrey Wijnberg
Jeffrey Wijnberg heeft een aanbeveling geschreven voor mijn boek U lijkt me een vrij hopeloos geval.
Herdruk boek 'U lijkt me een vrij hopeloos geval'.
Aanbeveling door Jeffrey Wijnberg
Als fanatieke beoefenaar/docent provocatieve therapie is het geweldig om mee te maken wanneer een collega dezelfde passie als jij deelt. Zo iemand is Adélka Vendl. Haar boek met de provocatieve titel U lijkt me een vrij hopeloos geval is een uitgave om jaloers op te zijn.
In de herziene druk, waarin ze een aantal hoofdstukken heeft herschreven, gaat Adélka nog verder op zoek naar wat de provocatieve stijl zo uniek maakt; en nog belangrijker: wat de bewezen effecten zijn van deze vorm van coaching en therapie. Dat is een belangrijke bijdrage omdat de provocatieve stijl het nodig heeft om bij een nog bredere groep van professionals geaccepteerd te worden. ‘Evidence based’ is nu eenmaal de eis van deze tijd; en Adélka probeert op de vraag ‘wat maakt de provocatieve stijl zo effectief?’ een adequaat antwoord te vinden. Aanstekelijk is vooral de nieuwsgierigheid die de schrijfster aan de dag legt.
Met dit vernieuwde boek wordt duidelijk dat de hele club van geestelijke hulpverlening niet meer om de provocatieve stijl heen kan. Samen met Jaap Hollander heb ik de basis gelegd om de provocatieve stijl leerbaar te maken. Adélka Vendl draagt hier voor een belangrijk deel aan bij.
Jeffrey Wijnberg,
Groningen 12 augustus 2017
