Wanneer kun je provocatief coachen wel of niet effectief inzetten? Lees hier de meest gestelde vragen en antwoorden over provocatief coachen

1. Q: Wat houdt provocatief coachen in?
A: Het is een uitdagende manier van beïnvloeden waarbij je de cliënt snel in zijn kracht zet.
Net als een “normale” coach wil je de cliënt zo goed mogelijk helpen. Het doel is hetzelfde maar de aanpak is anders. Het doel van provocatief coachen is om tegengas uit te lokken. Deze dan in de goede richting te buigen, zodat er kracht ontstaat bij de cliënt om het probleem zelf aan te pakken, óf te accepteren. In tegenstelling tot wat veel mensen denken speelt de liefdevolle houding van de coach een cruciale rol. ‘Was sich liebt das neck sich’ een gevleugelde Duitse uitspraak. Vanuit die warme verbinding kun je juist uitdagende uitspraken doen.

2. Q: Wat zijn de voordelen voor de provocatieve coach?
A: Je kunt beter omgaan met manipulatiegedrag, hebt meer creativiteit in je proces en het geeft sneller langdurig resultaat. Je leert als provocatief coach realistischer naar problemen kijken. ‘Elk nadeel heeft zijn voordeel’, elk probleem heeft een ‘winst stukje’ en jij leert als coach beter die winst te begrijpen. Hiermee bereik je sneller je doel: je mogelijkheden om de cliënt te helpen zullen veel groter worden. Soms merk je dat je aan een cliënt moet sleuren en met provocatief coachen kun je dan een enorme versnelling teweegbrengen. Door verrassende elementen in te zetten, humor te gebruiken en te werken met een omgekeerde twist komt er veel sneller beweging. Je voelt je energieker en de cliënt heeft geen kans je ‘leeg te zuigen’. Je krijgt authentieke reacties van cliënten, je gesprek is minder kunstmatig en er is veel meer ruimte voor spontaniteit. Je bent ook in staat om voor elke cliënt een maatgesprek te maken omdat je niet vast zit aan protocollen en volgorde.

3. Q: Wat zijn de voordelen voor de cliënt?
A:

4. Q: Is er wetenschappelijk onderzoek?
A: Het wetenschappelijk onderzoek naar de paradoxale psychologie (een wezenlijk onderdeel van provocatief coachen) en de werking van humor begon in de jaren zestig van de vorige eeuw. Provocatief coachen bestaat niet uit een aantal stapsgewijze handelingen, maar is eerder een soort collage van allerlei interventies. Uit de wetenschappelijke coachingliteratuur is wel bekend, dat een aantal van deze interventies werkzaam zijn.

5. Q: Is provocatief coachen nieuw?
A: Provocatief coachen bestaat al lang en heeft een rijke historie
Provocatief coachen is ontstaan in de jaren 60 toen Frank Farrelly (maatschappelijk werker en grondlegger van de methodiek) met een cliënt niet verder kwam. Hij riep op een dag ”You are not coming out of this mental institute for ever”. Het waanzinnige effect was dat deze cliënt eindelijk na 2 jaar therapie opveerde en zei: “That is not true, you will see” en na een half jaar therapie was hij inderdaad op zichzelf gaan wonen. Er zijn veel onderzoeken gedaan naar paradoxale psychologie en de werkzame delen hiervan. Dit vind je terug in onze opleiding en er wordt een verbinding gemaakt met nieuwe wetenschappelijke inzichten. Vendl leert coaches om de provocatieve gespreksvaardigheden te integreren in hun bestaande coaching. Heel vaak krijgen wij de opmerking: “Ik dacht dat het veel meer confronterend was, maar doordat je het stukje van de humor en het grote hart er bij uitlegt wordt het veel aantrekkelijker."

6. Q: Is provocatief coachen te combineren met andere gespreksmethoden?
A: Dat kan uitstekend.
De meeste coaches die werken met de provocatieve stijl combineren dit met andere gespreksstijlen. Denk aan RET, GGGG model, Roos van Leary, oplossingsgericht werken, NLP, kernkwaliteiten of Deep Democracy. Je gebruikt de theorie van het model maar steekt het provocatief in. Denk aan een leraar die de lesstof gewoon kan overbrengen óf ook met humor, een kwinkslag en uitdaging.

7. Q: Moet ik als provocatieve coach ook heel uitbundig, absurd en komisch zijn?
A: Nee, dat hoeft beslist niet.
De coach hoeft zichzelf tijdens een provocatieve sessie niet uitbundiger en komischer op te stellen dan hij of zij is. Provocaties kunnen op een rustige, of ingetogen manier gedaan worden. Iedereen heeft een natuurlijke humor in zich en tijdens de opleiding wordt je gestimuleerd deze doeltreffend in te zetten. Ook leer je gebruik te maken van humor en kunnen provocatieve uitspraken tijdens een sessie tot komische situaties leiden. Dat betekent dat jullie samen meer lachen en dat je plaats maakt voor absurditeiten in het gesprek. Dat geeft meer ruimte en bewegingsvrijheid voor je als coach. Ook leer je om meer te vertrouwen op je impulsen waardoor je je veel vrijer voelt om interventies te plegen.

8. Q:Tijdens een gesprek lijkt het alsof de provocatieve coach van de hak op de tak springt, in hoeverre is dit waar?
A: Dat lijkt zo, maar de provocatieve coach zet deze techniek op een doordachte wijze in.
Een provocatief coach stemt zijn uitspraken zorgvuldig af op de persoon die voor haar zit. Daarbij maakt de coach gebruik van eigen associaties die de cliënt bij haar oproepen en overdrijft deze vervolgens om de cliënt in beweging te brengen. Dan lijkt het alsof hij van de hak op de tak springt, maar verandert doelbewust van onderwerp om de cliënt scherp te houden. De cliënt zal hierna spitser zijn probleem verwoorden.

9. Q:Tijdens een gesprek ‘verwart’ de provocatieve coach de cliënt met bijzondere uitspraken, waarom?
A: Verwarring heeft een nuttige functie: het maakt ons los van bestaande patronen en zorgt ervoor dat de hersenen nieuwe paden kunnen maken.
Onderzoek heeft uitgewezen: alleen met ‘begrijpen’ veranderen we ons gedrag nauwelijks. Dat komt omdat er geen emoties bij betrokken zijn. De provocatieve coach lokt juist emotionele reactie uit zodat we in de coachkamer werken aan verandering. Hierdoor voelt de cliënt de urgentie zijn oude patronen te veranderen.

10. Q: De provocatieve coach negeert soms dat een cliënt zegt ‘daar wil ik het liever niet over hebben’, toch doet de coach dit wel. Waarom doet zij dit wel?
A: De provocatieve coach gaat er vanuit dat het bespreken van pijnlijke zaken een helende werking heeft.
Wanneer een cliënt tijdens een provocatieve sessie aangeeft een onderwerp liever te willen vermijden, is dit voor de coach een signaal om er mee aan de slag te gaan. Dat doen we op een gepaste en speelse manier. Wanneer je als coach deze grens overschrijdt, kan de cliënt weerstand vertonen, maar dat is juist goed. Door het onderwerp niet te laten rusten toon je lef als coach en zal er een verdieping in het contact ontstaan.

11. Q: Maakt een provocatieve coach ook grappen over heftige traumatische ervaringen van een cliënt?
A: Nee, een provocatieve coach reageert congruent op heftige traumatische ervaringen. Wel wordt er geprovoceerd op de manier waarop iemand met het trauma omgaat.
Als iemand net een familielid heeft verloren, dan gaat de provocatieve coach daar natuurlijk geen grappen over maken. In deze situatie reageert de provocatieve coach als iedere hulpverlener; door op congruente wijze medeleven te tonen. Op dat moment is er ondersteuning nodig. Er wordt echter wel geprovoceerd op het problematische gedrag. Als iemand jaren geleden zijn opa heeft verloren en daardoor nog steeds dagelijks tot in de namiddag in bed blijft liggen, reageert de coach provocatief op dat gedrag. Er wordt dus onderscheid gemaakt tussen de traumatische situatie en het probleemgedrag.

12. Q: Waarom raakt een provocatieve coach de cliënt aan?
A: Een provocatieve coach raakt de cliënt aan om een vriendschappelijk en plagerig contact op te bouwen die getuigt van een warme basis.
De provocatieve coach is de cliënt tijdens een sessie regelmatig lichtelijk aan het aanraken. Dat kan een klein tikje zijn of even bij de arm pakken. Cliënten ervaren dit soort lichamelijk contact als emotionele ondersteuning.

13. Q: Het lijkt soms alsof de provocatieve coach de cliënt veelvuldig onderbreekt, klopt dit?
A: Soms breken we expres in om sneller tot de kern van het probleem te komen en de assertiviteit van de cliënt te stimuleren.
Een cliënt zal de provocatieve coach regelmatig tot orde moeten roepen. Omdat een provocatieve coach bijvoorbeeld ingaat op irrelevante onderwerpen of zich snel laat “afleiden” door zaken die er niet toe doen. Het gevolg is dat de cliënt zijn best moet doen om het probleem duidelijk en helder over te brengen, waardoor de kern van het probleem sneller boven tafel komt.

14. Q: Hoe wordt de integriteit van de provocatieve coach gewaarborgd?
A: Voor en na een provocatieve sessie kunnen interventies van de provocatieve coach en de reacties van de cliënt worden besproken.
Meestal wordt er aan het begin van een provocatieve sessie een interpretatiekader gegeven. Daarin vertelt de coach dat hij op een andere manier zal communiceren dan de cliënt gewend is en benadrukt dat hij aan de kant van de cliënt staat. Aan het einde van een sessie kun je er voor kiezen om op congruente wijze na te bespreken. Op deze wijze wordt er zorg gedragen dat de cliënt precies op de hoogte is van wat de coach doet.

15. Q: Bestaat het risico dat de cliënt de absurde suggesties van de provocatieve werkelijk zal opvolgen?
A: De uitspraken van de provocatieve coach zijn dermate absurd, dat de cliënt zelf met betere meer werkbare oplossingen komt.
Een goed voorbeeld is een cliënt die behandeld werd door Frank Farrely, grondlegger van provocatieve therapie. Deze cliënt woonde samen met haar zus en ergerde zich enorm aan haar gedrag. Farrelly beschreef vervolgens allerlei manieren waarop de cliënt haar zus het leven zuur kon maken. Het was voor de cliënt een opluchting en ze fantaseerde geamuseerd met hem mee. Een aantal maanden later besloot ze de stap te nemen om opzichzelf te gaan wonen. Extreme uitspraken die de provocatieve coach doet, hebben mensen vaak zelf al bedacht maar durven deze niet uit te spreken.

16. Q: Lopen mensen wel eens kwaad weg tijdens een provocatieve coaching?
A: Ondanks dat cliënten wel eens boos worden, komt het vrijwel nooit voor dat ze werkelijk stoppen.
Soms worden cliënten boos op de provocatieve coach. Dit wordt echter als positief beschouwd, omdat deze boosheid een werkbare emotie is. Cliënten hebben wel eens de neiging om weg te lopen door op te staan van hun stoel, maar verbreken vrijwel nooit de sessie. Meestal begrijpen ze heel goed waarom het bij hen zo hoog oploopt en dat leidt dan weer tot een doorbraak in het probleem. Het allerbelangrijkste is dat je als coach in warmte je provocatieve uitspraken doet.

17. Q: Zijn er uitzonderingen wanneer je beter niet provocatief kan werken?
A:
Frank Farrelly, grondlegger van provocatieve therapie, beantwoorde deze vraag eens met de uitspraak: 'As long as the body is still breathing, I can preform provocative therapy on it'. Daarmee gaf hij aan dat er voor hem geen uitzonderingen zijn. Echter zijn; heftige traumatische gebeurtenissen, het gebrek aan empathie voor de cliënt en als de cliënt specifiek gekomen is om zijn verhaal kwijt te kunnen, situaties waarin je het beter kan laten om te provoceren.

18. Q: Kan een provocatieve coach de plank niet heel erg misslaan?
A: Het is gebruikelijk dat een provocatieve coach vaak en heel zichtbaar de plank misslaat. En dat doen we bewust!
Een provocatieve coach slaat doelmatig de plank op overdreven wijze mis. Het gevolg is dat de cliënt gestimuleerd wordt om zelf met betere oplossingen te komen. In vergelijking met meer traditionele gespreksstijlen is dit veel duidelijker. Wanneer een congruente coach iets verkeerd doet wordt dit vaak gemaskeerd met empathisch begrip. De cliënt 'voelt' dan dat er iets aan de hand is, maar kan er niet de vinger opleggen. Daardoor krijg je bij provocatief coachen een authentieker antwoord.

19. Q: Zijn kwetsbare mensen ongeschikt voor provocatieve coaching?
A: De provocatieve werkstijl is uitstekend geschikt voor 'kwetsbare mensen'.
Een van de basisveronderstellingen van provocatief coachen is dat mensen veerkrachtiger zijn dan ze lijken. Daarmee wordt bedoelt dat mensen veel meer daadkracht, uithoudingsvermogen en humor hebben dan je aanvankelijk zou denken wanneer ze over hun problemen praten. Ook een zeer verlegen cliënt kan ineens assertief worden, mits hij op de juiste manier wordt benaderd. Anderzijds kan ook de meest dominante directeur zich meer gelijkwaardig gaan opstellen.